Καρκίνος πνεύμονα

Ορισμός

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι μία από τις πλέον συνήθεις μορφές κακοήθειας, με την εμφάνισή της να πλήττει κυρίως τα άτομα της μέσης και τρίτης ηλικίας

Ο  καρκίνος  του  πνεύμονα  είναι  ο  μεγαλύτερος  καρκίνος  φονιάς  τόσο  στην  Ευρώπη,  όσο  και  σε όλο τον κόσμο.  Ευθύνεται  για  το  20%  των  θανάτων  από  καρκίνο  (28%  στους  άντρες  και  10%  στις  γυναίκες). 

Υπάρχουν  δύο  κύριοι  τύποι  καρκίνου  του  πνεύμονα: 

• ο  μη-μικροκυτταρικός  καρκίνος  του  πνεύμονα  (NSCLC) αντιπροσωπεύει περίπου το 85-90% των περιστατικών.
• ο  μικροκυτταρικός  καρκίνος  του  πνεύμονα  (SCLC) αντιπροσωπεύει μόνο το 10 15% των περιστατικών αλλά είναι πολύ επιθετικός, αναπτύσσεται γρήγορα και εξαπλώνεται εξίσου γρήγορα, σε άλλα όργανα.

Αιτιολογία–Παράγοντεςκινδύνου

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι 10 φορές συχνότερος στους καπνιστές από ότι στους μη καπνιστές.

• Το κάπνισμα: Είναι απολύτως τεκμηριωμένο ότι το κάπνισμα προκαλεί καρκίνο του πνεύμονα. Ο καπνός του τσιγάρου περιέχει 4.000 χημικές ουσίες, 55 από τις οποίες είναι δυνητικά καρκινογόνες. Το κάπνισμα ευθύνεται για το 80-90% των χρόνιων αναπνευστικών νοσημάτων, 23-40% των εμφραγμάτων του μυοκαρδίου και είναι ο κύριος αιτιολογικός παράγοντας ανάπτυξης καρκίνου του πνεύμονα. Συγκεκριμένα το 80-85% των ασθενών με καρκίνο πνεύμονα είναι καπνιστές και οι καπνιστές έχουν 20 φορές περισσότερες πιθανότητες ανάπτυξης καρκίνου πνεύμονα από ότι οι μη καπνιστές. Έχει υπολογιστεί ότι 9 στους 10 ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα ήταν καπνιστές.

• Το παθητικό κάπνισμα: Η έκθεση των μη-καπνιστών στον καπνό του τσιγάρου των καπνιστών ονομάζεται «παθητικό κάπνισμα». Επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι ενήλικες που συζούν με καπνιστές έχουν 15% περισσότερες πιθανότητες να νοσήσουν από ασθένειες που σχετίζονται με το κάπνισμα και να καταλήξουν από αυτές, σε σύγκριση με ενήλικες που κατοικούν σε σπίτι όπου δεν υπάρχουν καπνιστές. Όσον αφορά στον καρκίνο του πνεύμονα, αυξάνεται ο κίνδυνος ανάπτυξης του κατά 20-30%.

• Ο αμίαντος: Ο αμίαντος αποτελεί την κοινή ονομασία για ομάδα ορυκτών που χρησιμοποιούνταν σε βιομηχανίες και σε εμπορικές κατασκευές κυρίως τις δεκαετίες ‘50-‘60. Έκθεση σε αμίαντο έχει παρατηρηθεί σε ναυπηγεία, μεταλλεία αμιάντου, βιομηχανίες μονωτικών υλικών, εργασιακούς χώρους επισκευής φρένων. Άτομα που εκτίθενται σε αμίαντο και καπνό τσιγάρου έχουν σημαντικά αυξημένο κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα. Έχει βρεθεί ότι τα σωματίδια αμιάντου μπορούν να συμβάλλουν στη μεταφορά συγκεντρωμένων καρκινογόνων του καπνού στα κύτταρα που επενδύουν τους πνεύμονες. Ο ακριβής μηχανισμός με τον οποίο ο αμίαντος, μόνος του ή σε συνδυασμό με τον καπνό του τσιγάρου, οδηγεί σε καρκίνο πνεύμονα παραμένει αδιευκρίνιστος.

• Το ραδιενεργό αέριο ραδόνιο: Το ραδόνιο είναι ένα αόρατο, και άγευστο ραδιενεργό αέριο το οποίο φυσιολογικά ανευρίσκεται στο έδαφος και στα πετρώματα. Εργάτες σε μεταλλεία εκτίθενται σε ραδόνιο και σε μερικές περιοχές των ΗΠΑ ραδόνιο βρίσκεται και μέσα στις κατοικίες. Μπορεί να προκαλέσει βλάβες στους πνεύμονες και να οδηγήσει σε καρκίνο του πνεύμονα.

•  Η μόλυνση του περιβάλλοντος: Έχει βρεθεί συσχέτιση μεταξύ καρκίνου του πνεύμονα και έκθεσης σε συγκεκριμένους ρύπους της ατμόσφαιρας, όπως τα παραπροϊόντα της καύσης του πετρελαίου και άλλων φυσικών καυσίμων. 

• Tο οικογενειακό ιστορικό: Ο κίνδυνος για ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα μπορεί να αυξηθεί εάν οι γονείς, τα αδέλφια ή τα παιδιά ενός ατόμου πάσχουν από την νόσο. Αυτό μπορεί να  οφείλεται στο ότι τα άτομα της οικογενείας πιθανώς μοιράζονται κοινές συμπεριφορές και συνήθειες όπως το κάπνισμα και η διατροφή. Ακόμη λόγω συμβίωσης στο ίδιο περιβάλλον είναι πιθανό να εκτίθενται στα ίδια καρκινογόνα όπως για παράδειγμα το ραδόνιο. Τέλος μπορεί να οφείλεται στο ότι έχουν κληρονομήσει τον ίδιο κίνδυνο στα γονίδιά τους. 

•  Ασθένειες που αυξάνουν τον κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου πνεύμονα είναι:

1. χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια έχουν 4-6 φόρες μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο πνεύμονα ανεξάρτητα από τις καπνιστικές τους συνήθειες
2. χρόνιες πνευμονικές νόσοι όπως η αμιάντωση (νόσος των πνευμόνων από αμίαντο),
3. το άσθμα,
4. η χρόνια βρογχίτιδα,
5. το εμφύσημα,
6. η φυματίωση.
7. άτομα τα οποία αντιμετωπίζουν προβλήματα με το ανοσοποιητικό τους σύστημα (άτομα μεταμοσχευμένα που λαμβάνουν ανοσοκατασταλτικά φάρμακα (φάρμακα που καταστέλλουν και άρα κάνουν ανίσχυρο το ανοσοποιητικό σύστημα), που πάσχουν από AIDS, ή ακόμη που έχουν γεννηθεί με κάποια γενετική ασθένεια που επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα).

Συμπτωματολογία

Ο καρκίνος του πνεύμονα συχνά δεν παρουσιάζει συμπτώματα παρά μόνο αφού φτάσει σε εκτεταμένο στάδιο ή έχει επεκταθεί και σε άλλα όργανα εκτός της κοιλότητας του θώρακα. Έτσι, λιγότερο από 20% των ασθενών διαγιγνώσκονται έγκαιρα, όταν οι πιθανότητες για πλήρη ίαση είναι μεγαλύτερες. Τα συνηθέστερα συμπτώματα με τα οποία εμφανίζονται οι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα είναι:

• Βήχας, με ή χωρίς απόχρεμψη
• Απώλεια σωματικού βάρους
• Δύσπνοια
• Θωρακικός πόνος (που συχνά επιδεινώνεται με την αναπνοή)
• Αιμόπτυση
• Πληκτροδακτυλία
• Πυρετός ή δεκατική πυρετική κίνηση (δέκατα)
• Αδυναμία, καταβολή, εύκολη κόπωση
• Οίδημα (πρήξιμο) κεφαλής και τραχήλου
• Δυσκολία στην κατάποση της τροφής
• Συριγμός της αναπνοής κατά την εισπνοή
• Βράγχος (βραχνάδα) φωνής

Ορισμένες φορές η ανακάλυψη του όγκου είναι τυχαία, οπότε ο ασθενής είναι ασυμπτωματικός.

Συχνά τα συμπτώματα της νόσου δεν φαίνεται να σχετίζονται με τον πνεύμονα και την αναπνοή. Αυτό συμβαίνει σε περιπτώσεις που ο καρκίνος έχει επεκταθεί και σε άλλα όργανα (μεταστάσεις).

Τέτοια συμπτώματα μπορεί είναι: 

• Οστικά άλγη 
• Αδυναμία και μούδιασμα στα χέρια ή στα πόδια, συνήθως ομόπλευρα 
• (δεξιά ή αριστερά) 
• Ζάλη 
• Κίτρινο χρώμα του δέρματος και του «λευκού» του ματιού (ίκτερος) 
• Σκληρή διόγκωση στο πλάι του αυχένα 
• Βράγχος φωνής 

Διάγνωση-Ιατρικές Εξετάσεις

Υπάρχουν πολλές μέθοδοι για να διαγνώσει κανείς τον καρκίνο του πνεύμονα:

• Απλή ακτινογραφία θώρακος (Ro)
• Υπολογιστική ή αξονική τομογραφία (CT). 
• Μαγνητική τομογραφία ή μαγνητικός συντονισμός (MRI).
• Υπερηχογράφημα (U/S) 
• Τομογραφία με εκπομπή ποζιτρονίων (PET). 
• Υπολογιστική τομογραφία εκπομπής απλών φωτονίων (SPECT). 
• H συνδυασμένη μέθοδος (PET/CT).
• Το σπινθηρογράφημα των οστών οστών (Scanning). 
• Το octreoscan. 

ΠΡΟΣΟΧΗ!!!

Πριν υποβληθείτε σε οποιαδήποτε από τις παραπάνω εξετάσεις θα πρέπει να συμβουλευθείτε το γιατρό σας σχετικά με:

• Την ειδική προετοιμασία που πρέπει να λάβετε για κάθε εξέταση (ειδικά φάρμακα, διατροφή πριν και μετά την εξέταση, λήψη υγρών κτλ.). 

• Τους κινδύνους που ενέχει η κάθε εξέταση (αποφυγή και αντιμετώπιση των επιπλοκών). Πρέπει επίσης να ενημερώσετε τον γιατρό για:

• άλλες νόσους,
• αλλεργίες,
• φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνετε,
• εγκυμοσύνη ή θηλασμό,
• βηματοδότη,
• μεταλλικών βαλβίδων ή άλλων μεταλλικών αντικειμένων που φέρετε στο σώμα σας,
• αγχώδεις διαταραχές ή «κλειστοφοβία».

Θεραπεία

Ο καρκίνος του πνεύμονα αντιμετωπίζεται συνήθως με:

1. Χειρουργική επέμβασηαλλά αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες κυριότεροι από τους οποίους είναι οι ακόλουθοι: 

• Ο ιστολογικός τύπος του καρκίνου του πνεύμονα
• Το στάδιο και η ανατομική θέση του όγκου του καρκίνου του πνεύμονα
• Η γενική κατάσταση της υγείας του ασθενή
• Η ηλικία

2. Στην ακτινοθεραπεία και

3. Στην χημειοθεραπεία

Επιπλοκές

• διασπορά της νόσου εκτός της πρωτοπαθούς εστίας στον πνεύμονα
• ανεπιθύμητες ενέργειες από τη χειρουργική επέμβαση, τη χημειοθεραπεία, ή την ακτινοθεραπεία

Πρόγνωση

Η πρόβλεψη για την έκβαση της νόσου ποικίλλει ευρέως. Συνήθως, ο μη- μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα αναπτύσσεται βραδέως και επιφέρει την εμφάνιση πενιχρών ή καθόλου συμπτωμάτων μέχρι τα όψιμα στάδιά του. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να καταστεί ιδιαίτερα επιθετικός και να οδηγήσει τον ασθενή ταχέως στον θάνατο. Η νόσος ενδέχεται να επεκταθεί σε διάφορα τμήματα του σώματος, συμπεριλαμβανομένων των οστών, του ήπατος, του λεπτού εντέρου, και του εγκεφάλου.

Η εφαρμογή χημειοθεραπείας έχει αποδειχθεί ότι παρατείνει την επιβίωση και βελτιώνει την ποιότητα της ζωής σε ορισμένους ασθενείς με νόσο σταδίου IV.

Τα ποσοστά ίασης σχετίζονται με το στάδιο και την εγχειρησιμότητα του καρκίνου.

• νόσοι σταδίου Ι και ΙΙ μπορούν να ιαθούν με εφαρμογή χειρουργικής θεραπείας, σχεδόν σε περισσότερες από το 50% των περιπτώσεων.

• νόσος σταδίου ΙΙΙ μπορεί να ιαθεί σε ορισμένες περιπτώσεις, ωστόσο τα ποσοστά επιβίωσης είναι πολύ χαμηλότερα από εκείνα των πρωιμότερων σταδίων του μη- μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα.
• ασθενείς με νόσο σταδίου ΙV εμφανίζουν πολύ χαμηλά ποσοστά ίασης. Στόχος των εφαρμοζόμενων θεραπειών αποτελεί η παράταση της επιβίωσης και η βελτίωση της ποιότητας ζωής. 

Πρόληψη

Για να μειώσετε τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα πρέπει να εξαλείψετε όσο το δυνατό περισσότερους  παράγοντες κινδύνου της νόσου.

Σίγουρα, δεν μπορείτε να αλλάξετε το γενετικό σας υλικό, μπορείτε όμως να κάνετε τα ακόλουθα:

• Αποφύγετε το κάπνισμα ή εάν είστε καπνιστές προβείτε σε διακοπή. Η διακοπή του καπνίσματος μειώνει τον κίνδυνο ακόμη και αν είστε χρόνιοι καπνιστές.
• Να μην υποβάλλετε τον εαυτό σας σε παθητικό κάπνισμα
• Αποφύγετε την έκθεση σε καρκινογόνες ουσίες, ιδιαιτέρως στο χώρο εργασίας ή λάβετε τα απαραίτητα μέτρα προφύλαξης. Ο κίνδυνος για την υγεία σας από την έκθεση σε καρκινογόνες ουσίες αυξάνει σημαντικά εάν είστε καπνιστής
• Να τρώτε φρούτα και λαχανικά. Είναι η καλύτερη πηγή βιταμινών και θρεπτικών συστατικών. Αποφύγετε τη λήψη βιταμινών μέσω μεγάλων δόσεων συμπληρωμάτων, καθώς μπορεί να υπάρχουν άγνωστες παρενέργειες.
• Παραμείνετε δραστήριος/α σωματικά, τουλάχιστον 30’ τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας.